İnsan DNA’sında gizli bir zayıf nokta keşfedildi. “Mozaik mutasyonları” tetikliyor

İspanya’daki Genomik Düzenleme Merkezi (CRG) ve Harvard Tıp Fakültesi’nden araştırmacıların yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications’da yayınlanan yeni bir çalışma, DNA‘mızda embriyonik gelişim sırasında hatalara açık olan kritik bir “zayıf nokta” belirledi.

Araştırmacılar, genlerin başlangıcını takip eden ilk 100 baz çifti içinde yer alan ve Transkripsiyon Başlangıç Bölgeleri (TSS) olarak bilinen alanın, mutasyonlara karşı özellikle savunmasız olduğunu ortaya koydu.

Bu keşif, kanserden gelişimsel bozukluklara kadar birçok hastalığın kökenini anlamada yeni bir kapı aralıyor.

MOZAİK MUTASYON NEDİR?

Yazarlar, bu “mozaik mutasyonların” genellikle döllenmeden sonra, embriyodaki hücre bölünmesinin ilk aşamalarında gerçekleştiğini keşfetti.

Mozaik mutasyon, tek bir döllenmiş yumurtadan (zigot) gelişen bir bireyin vücudunda, genetik yapısı birbirinden farklı iki veya daha fazla hücre grubunun bir arada bulunmasına deniyor.

Bu genetik farklılık, ebeveynlerden miras alınmak yerine, embriyonun gelişimi sırasındaki hücre bölünmeleri esnasında (döllenme sonrası) meydana gelen bir hata sonucu ortaya çıkıyor. Neticede vücuttaki hücrelerin tamamı değil, sadece belirli bir kısmı bu mutasyonu taşıyor; bu da bireyin hücresel yapısının, farklı renkli taşların bir araya gelmesiyle oluşan bir “mozaik” gibi genetik çeşitlilik göstermesine neden oluyor.

GİZLİ TEHLİKE

Bu mutasyonları taşıyan bir kişi, semptom eksikliği nedeniyle durumu asla fark etmeyebiliyor. Ancak, eğer bu genetik değişiklikler kişinin çocuklarına aktarılırsa durum ciddileşiyor.

Mutasyon çocuğa geçtiğinde, çocuğun tüm hücrelerinde bulunuyor ve kanser, beyin fonksiyon bozuklukları veya uzuv gelişim anomalileri gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açabiliyor.

Bilim insanları bu gizli savunmasızlığı ortaya çıkarmak için devasa bir veri havuzu kullandı. Genom Toplama Veritabanı ve İngiltere Biobank verileri kullanılarak yaklaşık 225 bin TSS bölgesi incelendi.

GENETİK MODELLEMEDE YENİ DÖNEM

Bu araştırma, tespit edilmesi zor olan mozaik mutasyonların incelenmesini kolaylaştırmanın yanı sıra, bilim insanlarının kullandığı mutasyon modellerini de düzeltecek.

Mevcut modeller, TSS bölgelerindeki “doğal” mutasyon oranını çok düşük varsaydığı için yanıltıcı sonuçlar verebiliyor.