10 trilyon Güneş gücünde: Tarihin en güçlü kara delik patlaması

Astronomlar, Dünya’ya ulaşması 10 milyar yıl süren bir ışık patlamasında, şimdiye kadar bir kara delikten kaydedilen en güçlü ve en uzak enerji parlamasını tespit etti. Patlamanın zirvesi, 10 trilyon Güneş’in gücüne eşdeğer bir parlaklığa ulaştı.

California Teknoloji Enstitüsü’nden (Caltech) astrofizikçi Matthew Graham liderliğindeki ekibe göre, bu olağanüstü olayın nedeni, Güneş’in 500 milyon katı kütleye sahip bir süper kütleli kara deliğin, yörüngesine fazla yaklaşan bir yıldızı yutmasıydı. Bu tür olaylar gelgit bozunma olayı olarak biliniyor.

“EŞİ BENZERİ GÖRÜLMEMİŞ BİR PARLAKLIK”

Graham, “Enerji verileri, bu cismin hem çok uzak hem de olağanüstü parlak olduğunu gösteriyor. Daha önce hiçbir aktif galaktik çekirdekte buna benzer bir şey görmedik.” dedi.

Bu olay, 2018’de J2245+3743 olarak adlandırılan kara deliğin birkaç ay içinde parlaklığını 40 kat artırmasıyla fark edildi. Parlaklık, bugüne kadar gözlenen en güçlü AGN parlaması olan “Scary Barbie”nin tam 30 katına ulaştı.

J2245+3743 o günden bu yana yavaş yavaş sönüyor, ancak hala eski parlaklık seviyesine dönmedi. Mart 2025 itibarıyla yapılan ölçümler, toplam enerji salınımının Güneş’in tüm kütlesinin elektromanyetik enerjiye dönüşmesiyle eşdeğer olduğunu gösteriyor.

YILDIZ PARÇALANDI, KARA DELİK ZİYAFETE BAŞLADI

Araştırmacılara göre bu olay, Güneş’in yaklaşık 30 katı kütleye sahip bir yıldızın kara deliğe fazla yaklaşmasıyla başladı. Güçlü gelgit kuvvetleri yıldızı parçaladı ve parçalar kara deliğin etrafında dönen sıcak bir madde diski oluşturdu.

New York Şehir Üniversitesi’nden astronom K. E. Saavik Ford, “Bu kadar büyük yıldızlar nadirdir, ancak aktif galaktik çekirdeklerdeki diskler yıldızların büyümesine katkı sağlayabiliyor. Diskteki madde yıldızlara ekleniyor ve onları daha kütleli hale getiriyor.” dedi.

Kara delik, bu yıldızın kalıntılarını hala yutmaya devam ediyor; şu anda bile patlama öncesine göre iki büyüklük birimi daha parlak. Araştırmacılar, yıldızın tüm kalıntıları olay ufkunu geçtiğinde parlaklığın eski seviyesine döneceğini düşünüyor.

“EVRENİN YAVAŞLATILMIŞ GÖRÜNTÜSÜ”

Gözlenen bu parlaklığın yıllarca sürüyor gibi görünmesi aslında bir yanılsama. Olay, evrendeki kozmolojik zaman genişlemesi nedeniyle bize yavaş çekim olarak ulaşıyor.

Graham, “Uzay genişledikçe yalnızca ışığın dalga boyu değil, zaman da uzuyor. Bizim için yedi yıl süren bu olay, orada iki yıl sürmüş olabilir. Olayı çeyrek hızda izliyoruz.” diye açıklıyor.