Samanyolu’nun merkezindeki kara delik uzay-zamanı nasıl büküyor?

NASA’nın Chandra X-Işını Gözlemevi ve VLA (Very Large Array) radyo teleskobundan elde edilen yeni verilere göre, Samanyolu’nun merkezindeki süper kütleli kara delik Sagittarius A* (Sgr A*), o kadar hızlı dönüyor ki, etrafındaki uzay-zaman dokusunu eğip büküyor.

Bilim insanları, kara deliğin bu dönüş hızının onu rugby topuna benzer bir şekle soktuğunu söylüyor.

Astronomlara göre çoğu büyük galaksinin merkezinde bir süper kütleli kara delik bulunuyor; Samanyolu da buna dahil. Sagittarius A*, Güneş’in yaklaşık 4 milyon katı kütleye sahip.

Kara deliklerin davranışlarını anlamak için bilim insanları genellikle iki temel özelliğe bakıyor: Kütleleri ve dönme hızları (spinleri). Ancak Sagittarius A* üzerine yapılan önceki çalışmalar, dönüş hızı konusunda farklı sonuçlara ulaşmıştı; bazıları hiç dönmediğini, bazıları ise maksimum hızda döndüğünü öne sürmüştü.

YENİ ARAŞTIRMA NE GÖSTERDİ?

Araştırmacılar, X-ışını ve radyo dalgası verilerini kullanarak kara deliğin çevresindeki maddenin nasıl hareket ettiğini inceledi.

Sonuçlara göre Sagittarius A* maksimum olası açısal hızın yüzde 60’ı kadar bir hızla dönüyor. Maksimum açısal momentumun ise yüzde 90’ına sahip.

Bu da, kara deliğin uzay-zamanı güçlü biçimde büktüğünü ve etrafındaki maddeyi etkilediğini gösteriyor.

Araştırmayla birlikte paylaşılan bir çizimde, kara deliğin çevresindeki uzay-zaman, oval bir yapı şeklinde betimleniyor. Sarı bölgeler, kara deliğe doğru sürüklenen gazı temsil ediyor. O oval şeklin içinde ama olay ufkunun dışında kalan bölge “boşluk (cavity)” olarak adlandırılıyor. Mavi noktalar ise kara deliğin kutuplarından ışık hızına yakın hızlarla fırlayan jetleri simgeliyor.

NEDEN ÖNEMLİ?

Dönen süper kütleli kara delikler, çevrelerindeki maddeyle etkileşime girerek plazma jetleri oluşturabiliyor.

Sgr A* son birkaç bin yıldır nispeten sessiz olsa da, çevresindeki madde yoğunluğu artarsa bu durum değişebilir ve kara delik yeniden aktif hale gelebilir.