ABD’li araştırmacılar “Güneş’i karartmak” için gizlice plan yapmış – Son Dakika Teknoloji Haberleri

Küresel ısınmayı yavaşlatmanın yollarını arayan bilim insanları, son derece tartışmalı bir fikri yeniden gündeme taşıdı: Güneş’i karartmak.

Bu fikir, “güneş jeomühendisliği” (solar geoengineering) diye biliniyor ve atmosferdeki sera gazlarının neden olduğu ısınmayı azaltmak için Dünya’ya ulaşan Güneş ışığı miktarını azaltma düşüncesini temel alıyor.

Ancak bu yöntemin potansiyel riskleri konusunda büyük bir fikir ayrılığı var.

Bazı uzmanlar, iklim sistemine bu şekilde müdahale etmenin çevresel ve toplumsal sonuçlarının bilinmediğini belirtiyor. Yöntemi savunanlar ise risklerin bulunduğunu ama iklim krizi son derece ciddi boyuta ulaştığı için risk almak gerektiğini söylüyor.

GÜNEŞ NASIL KARARTILIR?

Kamuoyunca en çok tartışılan yöntem, Güneş ışığını uzaya geri yansıtmak için atmosfere partiküller püskürtmek. Bu yöntem hava araçlarıyla atmosferin stratosfer katmanına çeşitli gaz ve partiküllerden oluşan ince bir sis yaymak anlamına geliyor.

Bazı bilim insanları bu sayede Güneş ışığının bir kısmının uzaya geri yansıyacağına ve gezegenin soğuyacağına inanıyor.

Bu bağlamda en çok dile getirilen madde ise kükürt dioksit. Ancak birçok uzman bu fikre karşı çıkıyor. Atmosfere salınacak kükürt dioksitin çevre ve insan sağlığı üzerinde zararlı etkileri olabileceği dile getiriliyor. Öte yandan kükürt dioksite alternatif gazlar da tartışma konusu.

SESSİZ DENEMELER

Giderek büyüyen bu tartışmalı alanda, bazı deneylerin gizli ya da halktan habersiz şekilde yürütülmesi de kamuoyunda tepkiye ve komplo teorilerine zemin hazırlıyor.

Geçen yıl Kaliforniya’nın Alameda şehrinde, Washington Üniversitesi’nden bilim insanları, kamuya açıklama yapmadan “bulut parlaklığı” deneyine başlamıştı. Amaç, atmosferdeki bulutlara küçük parçacıklar enjekte ederek güneş ışığını daha fazla yansıtmalarını sağlamaktı. Ancak yerel yöneticiler deneyden haberdar olunca, olası yan etkiler nedeniyle projeyi derhal durdurmuştu.

Şimdiyse Politico’nun ulaştığı belgeler, iptal edilen bu küçük deneyin, aslında çok daha büyük bir projenin ilk adımı olduğunu gösteriyor.

Planlanan büyük ölçekli deney, Kuzey Amerika, Şili veya orta Afrika açıklarında, Porto Riko büyüklüğünde (yaklaşık 10 bin kilometrekarelik) bir alanı kapsayacaktı.

Ancak uzmanlara göre, Washington Üniversitesi ile iş birliği yapan özel şirket SilverLining ve kar amacı gütmeyen SRI International, projeyi yerel halkla hiç tartışmadan başlattığı için süreci doğru yürütemedi.

Politico’ya konuşan Kaliforniya Üniversitesi’nden çevre uzmanı Prof. Sikina Jinnah, “Alameda, çok daha büyük bir projenin basamağıydı ama yerel toplulukla hiç iletişime geçilmedi. Bu ciddi bir hata” dedi.

Üniversite yetkilileri ise deneyin hiçbir zaman hava durumunu veya iklimi değiştirmeyi hedeflemediğini ve büyük çaplı bir araştırma planlarının da olmadığını savundu.

KOMPLO TEORİLERİ VE SİYASET

Güneş jeomühendisliği konusu, yalnızca bilim çevrelerinde değil, siyasi arenada da tartışma yaratıyor. ABD’li aşırı sağcı Temsilci Marjorie Taylor Greene, temmuz başında Teksas’ta meydana gelen ölümcül sel felaketini hiçbir kanıt göstermeden bu tür projelere bağlamış ve ardından “hava modifikasyonu”na ilişkin bir yasa tasarısı sunmuştu.

Bilim dünyasının önemli bir kısmı ise Güneş’i karartmanın çözüm değil, yalnızca geçici bir önlem olabileceğini düşünüyor. Fosil yakıtların kullanımının azaltılması gibi iklim değişikliğinin temel nedenlerine odaklanmak gerektiğini savunuyorlar. Ayrıca, böyle bir müdahalenin yol açabileceği bilinmeyen yan etkilerin, faydalarından daha büyük zararlara yol açabileceğine dikkat çekiyorlar.

DENEMELER DEVAM EDİYOR

Washington Üniversitesi’nin denemelerinin akıbeti belirsizliğini korurken, benzer projeler başka ülkelerde sürüyor. İngiltere’nin Gelişmiş Araştırma ve İcat Ajansı (ARIA), bu yıl beş küçük çaplı iklim soğutma projesine 60 milyon dolar yatırım yapacağını duyurdu. Bu projeler arasında deniz bulutlarını parlatma, buz altından deniz suyu pompalanarak Kuzey Kutbu’nu yeniden dondurma ve stratosfere parçacık salımı gibi uygulamalar yer alıyor.

Ancak bilim insanlarının bile bu tür müdahalelerin çevresel etkilerini tam olarak bilmediği göz önüne alındığında kamuoyunu ikna etmek zor olabilir.